سعید رهنما
آینده پژوهی همانند دیگر حوزه های دانشی دارای مفاهیم پایه ای خاص خود است. آشنایی با آینده پژوهی و طراحی و انجام فعالیت های اثر بخش در این حوزه نیازمند فراگیری و تسلط بر مفاهیم پایه ای آینده پژوهی است. در این بخش برخی از مهمترین و پر کاربردترین مفاهیم پایه ای آینده پژوهی معرفی و تشریح می‌شوند.
بافت نظری آینده پژوهی به گونه ای است که از رویکردهای تجربی به سمت دانش یادگیری در عمل و موقعیت های انتقادی -پساساختاری کسب دانش متمایل شده و تمرکز یافته است.
یکی از پیش فرض‌های آینده‌پژوهی اذعان به
وجود گزینه‌های متعدد آینده است؛ آینده ممکن: هر چیزی اعم از خوب یا بد،
محتمل یا بعید، می‌تواند در آینده رخ دهد.
آینده‌های محتمل: آنچه به احتمال
بسیار زیاد در آینده به وقوع خواهد پیوست (مبتنی بر استمرار روندهای کنونی
در آینده).
آینده‌های مرجّح: آنچه مطلوب‌ترین و مرجّح‌ترین رویداد آینده به شمار می‌رود.
هدف محتمل ساختن آینده‌های مرجح یا مطلوب است. بدین منظور
باید ازآنچه که می‌خواهیم بیافرینیم تصویری روشن و شفاف در ذهن داشته باشیم
(به ویژه از ارزش‌هایی که می‌خواهیم بر جوامع آینده حاکم باشند). توجه به
آینده‌های ممکنی است که علی‌رغم تردید در وقوعشان, تحقق برخی از آنها اثر
بزرگی بر زندگی مردم می‌گذارد. (Bell ,2003)
بر همین اساس، سه رویکرد به
مطالعه ی آینده وجود دارد:
الف- آینده‌پژوهی تحلیلی، که گاه آینده‌پژوهی اکتشافی نیز نامیده می‌شود
ب- آینده‌پژوهی تصویرپرداز
ج- آینده‌پژوهی
هنجاری، که گاه از آن با عنوان آینده‌پژوهی مشارکتی نیز یاد می‌شود
این سه نوع آینده، ابعاد اصلی هسته مرکزی مفاهیم مرتبط با آینده پژوهی، در مدل مفهومی ارائه شده در پژوهش حاضر را شکل می دهند.
