روش شناسی آینده پژوهی جهانی

در این مقاله به طور اجمالی به نقش روش تجریدی مطالعات جهانی شدن در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی از طریق ساختن مفاهیم کلیدی همچون مفهوم جامعه جهانی برای مطالعه روندهای آتی در تحولات اجتماعی پرداخته می‌شود. 

ایده اصلی در روش تجریدی مطالعات جهانی شدن مبتنی بر این حقیقت بنیادی است که می‌توان با ساختن مفاهیم کلیدی که بیانگر ساختارهایی هستند که در صورت تحقق ظرفیت‌های بالقوه موجود می‌توانند در آینده تجلی عینی پیدا کنند، به الگوهای نظری برای مطالعه تحولات آتی نظام های اجتماعی دست یافت.

برای توضیح نقش این روش بویژه از طریق ساختن مفاهیم یاد شده، در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی، ابتدا اشاره‌ای به برخی روش‌های عمده آینده‌پژوهی که می‌توانند از جمله موضوعات اصلی روش‌شناسی آینده‌پژوهی تلقی گردند، خواهد شد تا به کمک آنها بتوان پیوند و ارتباط ایده این مقاله با توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی را بهتر توضیح داد. 

نقش چشم‌انداز در آینده پژوهی

سعید رهنما

پس از این که پدیده‌ای را پیش‌بینی کردیم، ظرفیت جدیدی برای بشر نسبت به آینده به‌ وجود می‌آید یا در واقع چیزی جایگزین پیش‌بینی و ناکامی‌های حاصل از پیش‌بینی می‌شود. آن چیز اصطلاحاً چشم‌انداز معرفی شده و در ادبیات مدیریت دهه 90، این موضوع با واژه‌ی ویژن بسیار عمومیت پیدا کرده است.

در چشم‌انداز، فرض جدیدی به وجود آمده است؛ یعنی حرکت، یک گام به جلو آمده‌ و لذا در این مورد آینده را یقینی نمی‌انگارند، بلکه آینده را چندگونه یا نامعین تلقی می‌کنند. چشم‌انداز، آینده را صرفاً تداوم گذشته نمی‌داند. همان گونه که می دانید بر اساس روش پیش‌بینی منحنی رفتار را از گذشته تا کنون ترسیم می‌کردیم و سپس نوعی برون‌نمایی انجام می‌دادیم. در این حال فرضی بر تداوم، یا فرض‌هایی بر عدم تداوم گذشته داشتیم. در چشم‌انداز، مثل پیش‌بینی، زمینه برای تداوم گذشته در نظر گرفته نمی‌شود. نتیجتاً در ابتدا، تحت تأثیر کمیت‌سنجی‌ها و مدل‌های کمّی پیش‌بینی هم قرار نمی‌گیرد، ولی بعداً مدل‌های پیش‌بینی در بستری مبتنی بر چشم‌انداز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مثال :

مرکز پژوهش های آینده (آینده پژوهی) معرفت شامل گروهی از نخبگان، دانشگاهیان، سیاست‌مداران، اقتصاددانان، صاحبان صنایع و بازرگانان معتبر و نخبه ایران است که در صددند تا بتوانند نسبت به آینده تصورات روشن‌تری به دست آورند و تنظیمات اجتماعی همراهان خود را با آینده هم‌نوا و همراه کنند و بستر مناسبی برای رشد و پیشرفت فراهم نمایند.