مرکز مطالعات آینده پژوهی و توسعه استراتژیک

اعضای سازمان موسوم به "بریکس" قرار است در اکتبر 2024 دوباره دور هم جمع شوند و توجه دنیا را به خود جلب کنند. البته این بار در این دورهمی، به فضایی بزرگتر نیاز دارند چرا که تعدادشان خیلی بیشتر شده است. رهبران پنج کشور اصلی در این بلوک اقتصادی، یعنی روسیه، هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی همچنان حضور دارند و قرار است شش عضو دیگر هم به صورت رسمی به آن ها ملحق شوند.

پذیرش آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی قطعی شده است. حضور این کشورها در کنار 5 کشور دیگر، تغییرات ژئوپلیتیک را در جهان و در این منطقه نشان می دهد. دنیا در حال حاضر به سمت تکثر و چندقطبی شدن است. قدرت هایی که در میانه قرار دارند، تلاش می کنند بیش از پیش خودشان را به نمایش بگذارند. در واقع آن ها به نوعی غربی ها را به چالش می کشند. واقعیت این است که غرب همیشه سعی دارد نظم خودش را بر جهان تحمیل کند. حالا اما کشورهای دیگر به میدان آمده اند و می گویند زیر بار این نظم تحمیلی نمی روند. شرقی ها می گویند نظم آن ها می تواند بر جهان حاکم شود. آن ها می گویند غرب باید محدود شود و شکل قدرت در جهان تغییر کند. به همین دلیل است که شاهد شکل گیری بلوک هایی نظیر بریکس هستیم و قدرت های میانه هم به آن روی آورده اند تا از دل آن، قدرت خودشان را به نمایش بگذارند.
در فاصله سال های 2010 تا 2020 شاهد بودیم که بریکس چطور سرسختانه نشست های سالانه خودش را برگزار می کرد. غرب و به ویژه اعضای گروه 7 همیشه سعی می کردند این بلوک اقتصادهای نوظهور را نادیده بگیرد اما آن ها، به ویژه روسیه و چین همچنان تلاش داشتند قدرت خودشان را نشان دهند. چین و هند به سرعت به لحاظ اقتصادی رشد کردند و به اقتصادهای نوظهور مطرحی در جهان تبدیل شدند. آن ها با قدرت اقتصادی شان معنای بریکس را در این سال ها متحول کردند.
به مرور بریکس با اقتصاد نوظهور هم معنا شد. حتی گروه های دیگر نظیر گروه 20 هم نتوانستند جای بریکس را بگیرند. این اقتصادها همچنان به صورت هدفمند پیش رفتند تا نشان دهند که قرار است جلوی غرب قد علم کنند.

توسعه سیاسی بریکس کلید خورد

در ابتدا بریکس بدون هدف ایجاد شده بود اما به مرور توانست معنا و مفهوم خود را در تقابل با غرب پیدا کند. وقتی تنش ها میان غرب و چین شدت گرفت و همچنین زمانی که روسیه و اوکراین با هم وارد تنش و جنگ شدند، همه دنیا متوجه شد که قدرت های نوظهور در بریکس قرار دارند. در واقع ما فقط یک سازمان از اقتصادهای نوظهور را نمی بینیم بلکه قدرت های نوظهور در جهان را می بینیم که تلاش می کنند توسعه پیدا کنند. چین از بریکس به عنوان اهرمی برای فشار سیاسی و توسعه اقتصادی بهره گرفت. این گروه در حال حاضر به عنوان یک گروه سیاسی مهم در مقابل گروه 7 به شمار می آید. دیگر کسی فقط آن را یک گروه اقتصادی نمی بیند بلکه به اهمیت سیاسی آن در جهان هم پی برده است.
گروه بریکس به زودی باید فکر نامی جدید برای خودش باشد. در حال حاضر نام این گروه مخفف اساسی 5 کشوری است که از ابتدا آن را تشکیل داده اند. با این حال با اضافه شدن کشورهای دیگر به این گروه، نام آن هم توسعه پیدا خواهد کرد.
کشورهایی که عضو این گروه می شوند 46 درصد از جمعیت جهان و همچنین 29 درصد از تولید ناخالص داخلی دنیا را به خود اختصاص داده اند. علاوه بر آن، دو غول از سه غول بزرگ تولیدکننده نفت جهان هم در آن حضور خواهند داشت.
قدرتمندترین کشورهای آمریکای لاتین و همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس هم در این گروه حضور پیدا می کنند. این یعنی بریکس قرار است بزرگترین و قدرتمندتر شود. به هر حال این بلوک به لحاظ اقتصادی تنوع بسیاری دارد. به لحاظ تجاری هم شاهد تنوع در آن هستیم. برخی از اعضای آن به لحاظ سیاسی تضاد منافع هم دارند. به این ترتیب شرایط در این گروه همیشه قدری دشوار و پیچیده خواهد بود. با این حال، بریکس یک تیم جدید و پرقدرت است که می تواند روزی در جام جهانی، جام را بالای سر ببرد و ادعای قدرت کند. به همین دلیل است که باید سیاستمداران توجهی ویژه و منحصر به فرد به آن داشته باشند.