سعید رهنما
آینده پژوهان تعهدات عقلانی مشترک فراوانی دارند که اعتقاد به اهمیت تصمیم گیری و اقدام آگاهانه بشر به عنوان ابزاری برای کنترل آینده ی انسان ها، یکی از آن ها است. آینده پژوهان می خواهند با اندیشیدن درباره ی آینده، اطلاعات مورد نیاز برای چنین تصمیم یا اقدامی را فراهم آورند.
بنابراین می توان آینده پژوهی را علمی عمل گرا دانست سه ویژگی برجسته علوم عمل گرا عبارتند از:
نویسنده: یورگن هابرماس
مترجم: کمال پولادی
ناشر: نشر مرکز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 259
اندازه کتاب: رقعی
مروری بر کتاب را در ادامه مطلب بخوانید :
واژه ی روشی شناسی (متدولوژی) عموماً به دو معنا به کار می رود. در معنای اول، متدولوژی در معنایی عام به ارزیابی هایی اطلاق می گردد که ذیلاً به آن اشاره خواهد شد، در معنای دوم و پرکاربردتر، روش شناسی صرفاً به اولین وجه از این وجوه سه گانه اشاره دارد که موضوع مورد بحث ما در این مقاله نیز می باشد.
در این مقاله به طور اجمالی به نقش روش تجریدی مطالعات جهانی شدن در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی از طریق ساختن مفاهیم کلیدی همچون مفهوم جامعه جهانی برای مطالعه روندهای آتی در تحولات اجتماعی پرداخته می‌شود.
ایده اصلی در روش تجریدی مطالعات جهانی شدن مبتنی بر این حقیقت بنیادی است که می‌توان با ساختن مفاهیم کلیدی که بیانگر ساختارهایی هستند که در صورت تحقق ظرفیت‌های بالقوه موجود می‌توانند در آینده تجلی عینی پیدا کنند، به الگوهای نظری برای مطالعه تحولات آتی نظام های اجتماعی دست یافت.
برای توضیح نقش این روش بویژه از طریق ساختن مفاهیم یاد شده، در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی، ابتدا اشاره‌ای به برخی روش‌های عمده آینده‌پژوهی که می‌توانند از جمله موضوعات اصلی روش‌شناسی آینده‌پژوهی تلقی گردند، خواهد شد تا به کمک آنها بتوان پیوند و ارتباط ایده این مقاله با توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی را بهتر توضیح داد.
سعید رهنما
روش های پیش بینی، درک و یا آماده شدن برای آینده را می توان در پنج گروه تقسیم بندی کرد. برای درک بهتر ماهیت روش برنامه ریزی برپایه سناریو بهتر است جایگاه این روش در پنج گروه ذیل بررسی شود.
گروه اول: پایش الگوهای نوظهور
این دسته در برگیرنده تکنیک های پیمایش، پایش، ردگیری و شبیه سازی است. فصل مشترک و شالوده این تکنیک ها، مفهوم غیر قابل پیش بینی بودن آینده است. در واقع آینده ازتعامل نیروهای فراوانی به وجود می آید و یک پیش بینی ساده نمی تواند با واقعیت های در حال دگرگونی تطابق کامل داشته باشد. از این رو فرآیند برنامه ریزی استراتژیک باید بسیار انعطاف پذیر باشد چرا که مسیر حرکت ما به سمت آینده به طور مداوم در حال تغییر است و فعل و انفعالات نیروهای مختلف و حوادث غیر منتظره مسیر حرکت را قطعا منحرف می کنند. پس بهترین شیوه آماده شدن برای آینده، پایش مستمر و دقیق تحولات وپیشرفت های فنآورانه، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است.
سعید رهنما
دو رویکرد اساسی در علم آینده پژوهی وجود دارد. رویکرد اول را اصطلاحا “پیش بینی” (Forecast) می نامند. این رویکرد به دنبال شناسایی آینده و نه صرفا پیشگویی آن است. در این خصوص عنوان می شود که ارزش پیش بینی در سودمندی آن است، نه در تحقق آن. با بررسی این گزاره به نزدیکی آن با مفهوم چگونگی بهره برداری از فرصت و کیفیت آن پی می بریم. همچنین در جهت پیشبرد اهداف این رویکرد که همزمان با شکل گیری علم آینده پژوهی، ظهور یافت بیش از یکصد تکنیک توسعه یافته است.
رویکرد دوم که در چند دهه اخیر به آن توجه ویژه ای شده است و در جایگاه بسیاری مهمی قرار دارد ” آینده نگاری” (Foresight) است. در این رویکرد، پارادایم عمده شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فردا است. در واقع این گونه عنوان می شود که مسئولیت خطیر ما در قبال آینده، تعالی آن است و نه پیش بینی آن.
ای کاهن اعظم از آینده برایم بگو !
