دو بخش جدید با دسته بندی موضوعی اقتصاد و حکمرانی به بخش های اندیشکده معرفت اضافه شده و از این پس می توانید موضوعات مرتبط با اقتصاد و حکمرانی را نیز از اندیشکده معرفت دنبال نموده و در جریان آخرین یافته ها و بررسی های تخصصی قرار گیرید. همچنین خواهشمندیم ما را در ارائه مطالب در این بخش ها یاری نموده و نظرات و پیشنهادات خویش را از بخش درباره ما برای همکاران اندیشکده ارسال فرمایید.
سعید رهنما
والت دیزنی معروف، جمله‌ای دارد که به زبانی ساده یکی از مهمترین مباحث مدیریت استراتژیک را (که سال‌ها بعد از او در دانشکده‌های مدیریت مورد توجه قرار گرفت) در چند کلمه توضیح می‌دهد. او می‌گوید: «زمان و شرایط به‌سرعت درحال تغییر هستند؛ ما باید هدف‌مان را دائما بر آینده متمرکز نگه داریم.» اصولا زندگی آدم‌ها از همان ابتدا با تغییر و تحول همراه بوده است و البته محصولات و دستاوردهای زندگی انسانی هم از این قاعده مستثنی نیستند. در روزگار ما و درحالی‌که سرعت تغییر، روزبه‌روز درحال افزایش است، شناخت و پیش‌بینی آنچه در آینده به‌وقوع می‌پیوندد اهمیتی دوچندان دارد و طبیعی است که درصورت بی‌توجهی به روندهای جدید و نداشتن نگاه به آینده، در این حرکت پرشتاب، دچار «عقب‌ماندگی» می‌شویم.
اگر تاریخ را به معنای علم مطالعه گذشته بشناسیم، آینده پژوهی را می‌توان نقطه مقابل آن در نظر بگیریم؛ یعنی مطالعه آینده.
«آینده پژوهی و انرژی» عنوان کتابی است به قلم جناب آقای دکتر عباس ملکی دانشیار سیاستگذاری انرژی در دانشگاه صنعتی شریف، که برای دانشجویان کارشناسی ارشد درس آینده پژوهی و انرژی تدوین شده است و مؤسسه انتشارات علمی این دانشگاه آن را منتشر کرده است.
سعید رهنما
آینده پژوهی همانند دیگر حوزه های دانشی دارای مفاهیم پایه ای خاص خود است. آشنایی با آینده پژوهی و طراحی و انجام فعالیت های اثر بخش در این حوزه نیازمند فراگیری و تسلط بر مفاهیم پایه ای آینده پژوهی است. در این بخش برخی از مهمترین و پر کاربردترین مفاهیم پایه ای آینده پژوهی معرفی و تشریح می‌شوند.
بافت نظری آینده پژوهی به گونه ای است که از رویکردهای تجربی به سمت دانش یادگیری در عمل و موقعیت های انتقادی -پساساختاری کسب دانش متمایل شده و تمرکز یافته است.
هدف اصلی این مقاله بررسی کاربرد روش های تحلیل آینده درحوزه عملیات روانی استراتژیک است. برای این منظور ضمن مروری گذرا بر پارادایم های آینده پژوهی و روش های تحلیل آینده، کاربرد این روشها با توجه به ادبیات موضوع در فرآیند عملیات روانی استراتژیک مورد بررسی قرار می گیرد و سرانجام، مدل مفهومی کاربرد روش های تحلیل آینده در برنامه ریزی عملیات روانی استراتژیک ارائه خواهد شد. تاکید اصلی مدل پیشنهادی بر سه روش برنامه ریزی بر پایه سناریو ، تحلیل لایه ای علت ها و پس نگری از آینده به امروز است که بر همین اساس، تحلیل استراتژی های آینده در حوزه عملیات روانی در سه مرحله صورت خواهد گرفت.
سعید رهنما
آینده ذاتا غیر قابل پیش بینی و شناخت است. اما نکته متناقض این است که اگر یک غیب گو یا فال گیر آینده شومی را برای سال بعد زندگی شما پیش بینی کند سریعا دست به کار شده و با تغییر برنامه زندگی و انتخاب های خود از وقوع چنین آینده ای جلوگیری می کنید. مشابها اگر یک پزشک به یک جوان سیگاری تصاویر تاسف برانگیز افراد مسن و مبتلا به بیماری های تنفسی و قلبی را نشان دهد آن گاه شاید این فرد جوان با ترک سیگار از رخداد چنین آینده هولناکی جلوگیری کند. در واقع آینده غیر قابل شناخت است اما به کمک دانش ناقص خود می توانیم سهمی در شکل بخشیدن به آن داشته باشیم. ما می توانیم رخداد های آینده را به صورت غیر متحمل و محتمل و همچنین مطلوب و نامطلوب تقسیم بندی کرده و سپس اقداماتی انجام دهیم تا احتمال رخدادهای مطلوب افزایش یابد. یا برعکس از ظهور رخدادهای محتمل اما نامطلوب جلوگیری کنیم. افرادی که دارائی های خود را بیمه می کنند و کسانی که هنگام رانندگی از کمربند ایمنی استفاده می کنند، عملا از این الگوی فکری بهره می جویند. روش برنامه ریزی بر پایه سناریو بر خلاف برخی روش های آینده پژوهی هیچ ادعایی درباره پیش بینی قطعی و مطمئن آینده نمی کند. در عوض در برنامه ریزی برپایه سناریو با استفاده از اطلاعات موجود و همچنین واقعیت های برگرفته از علوم طبیعی، جامعه شناسی، اقتصاد و غیره چندین داستان منطقی و منسجم درباره جهان آینده تدوین می شود.
در این مقاله به طور اجمالی به نقش روش تجریدی مطالعات جهانی شدن در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی از طریق ساختن مفاهیم کلیدی همچون مفهوم جامعه جهانی برای مطالعه روندهای آتی در تحولات اجتماعی پرداخته می‌شود.
ایده اصلی در روش تجریدی مطالعات جهانی شدن مبتنی بر این حقیقت بنیادی است که می‌توان با ساختن مفاهیم کلیدی که بیانگر ساختارهایی هستند که در صورت تحقق ظرفیت‌های بالقوه موجود می‌توانند در آینده تجلی عینی پیدا کنند، به الگوهای نظری برای مطالعه تحولات آتی نظام های اجتماعی دست یافت.
برای توضیح نقش این روش بویژه از طریق ساختن مفاهیم یاد شده، در توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی، ابتدا اشاره‌ای به برخی روش‌های عمده آینده‌پژوهی که می‌توانند از جمله موضوعات اصلی روش‌شناسی آینده‌پژوهی تلقی گردند، خواهد شد تا به کمک آنها بتوان پیوند و ارتباط ایده این مقاله با توسعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی را بهتر توضیح داد.
